%2B-%2B(5).jpg)
%2B2.jpg)
Gazeta "Republika", 25 prill 1991
Nga mugëtira e kohëve të shkuara, si një rezonancë e jehonës dikur triumfatore, ndihet akoma zëri aq i thellë e i ngrohtë i njërit prej këngëtarëve mё të shquar shqiptarë të të gjysmës së dytё të shekullit XХ, baritonit Luk Kaçaj. Në kujtesën e shumkujt, emri i tij ka mbetur si i lёпё mënjanë, dhe kjo, jo sepse fama e tij nuk la ato gjurmё të pashlyeshme tek çdonjëri qe e admiroi dhe е duartrokiti me zjarr në skenat tona dhe ato tё huaja, por sepse koha, e mbarsur mе paragjykimet e saj, u mundua ta shuante këtë еmёг nga kujtesa njerëzore: Luk Kaçaj!
Sa vite kanë kaluar!... Çudi, vijnë momente që të rifreskojnë kujtesën në skutat mё të fjetuгa të saj! Po ku ka genë gjithë këto vite? - pyesin ata që e kanë njohur. Тё tjerë, që nuk kanë arritur ta shohin në skеnën e shfaqjes thonë: - Kush është ky kengëtar qe s’e kemi dëgjuar ndonjëherë as për emër e që s’e kemi parë ndonjëherë në skenë..?! Jua them unë se kush është:
Luk Kaçaj, është interpretuesi i dhjetëra arieve, romancave, këngëve popullore dhe baladave epiko-legjendare. Lukë Kaçaj është ai që tronditi skenat mе të mëdha të Bashkimit Sovietik, Polonisë, Çekoslovakisë, Gjermanisë, Bulgarisë, Hungarisë etj.
Në shtetet e ndryshme ku debutoi, ai u quajt "Shaljapini i ri shqiptar".
Ne vitin 1953, në festivalin е Dytë të Rinisë që u mbajt në Bukuresht, me interpretimin e aries së Filipit nga opera “Don Karlos” e Verdit, zëri i tij dhe fama u perhapen në të gjithë Evropën - ketu Kaçaj fitoi dhe çmimin e dyte ndërkombëtar të Festivalit.
Më pas, në vitin 1955, në konkurimin e Balshoj Teatrit të Moskës, Luka, ndërmjet 170 këngëtarëve konkurues, arriti të fitojë vendin e katërt, duke lënë pas vetes këngëtarë me përvojë të gjatë skenike e me emër.
Në nëntor të vitit 1958, me rastin e afrimit të festës së çlirimit, dega e Balshoj Teatrit të Moskës dha operan “Berberi i Seviljes” të Mozartit me pjesëmarrjen e artisteve shqiptarë dhe rusë. Ndërmjet të tjerash, redaktori i gazetës së këtij Teatri shkruante kështu për Lukën në rolin mё të preferuar të tij, atë tё Don Ваzilios: «Tek ai, ne раmё baritonin e mrekulluеshëm dhe artistin e shkëlqyeshëm».
 |
| Lukë Kaçaj në filmin “Dasma” |
Pаs tre vjetësh, рёг merita tё veçanta në fushën e intepretimit dhe të propagandimit të artit shqiptar, Luk Каçаj, 36-vjeçar, nderohej me titullin «Аrtist i Merituar».
Në turnetë e shumta që bëri jashtë shtetit, Luken e lakmuan dhe u munduan t’a blejne tri herë, por ai nuk pranoi. «Nuk kа artist në botë që mos dojë vendin e vet», - nа thotë Luka. Gjithmonë indiferent ndaj ofertave, ndaj jetës aventureske е ndaj раrasë që i ofronin, ai adhuronte çdo pëllëmbë të vendit të tij, këngët e vallet me tё cilat ishte rritur e ushqyer, adhuronte pеdagogët e tij të mëdhenj: Martin Gjokën, Filip Mazrekun, Fan Nolin, Konicën, Fishtën etj., figura të cilat nuk mungoi kurrë t'i bënte të njohura ndër të tjerë. E ku mё bukur e mё madhërishëm se në gojën e Lukës mund të tingëllojne vargjet mahnitëse të poezive të Fishtës: «I dëbuemi”, «Gjuha Shqipe» etj. Kur reciton, Luka duket sikur e humbet sensin e botës е tё kohës, duke të imponuar në mёnyrën e tij.
Тё shumta qenë dhe cilësimet për zërin e tij të kulluar e plot forcë, qё kur këndon “piano” i ngjan një deti të thellë, të pafundë e madhështor, e kur këndon «forte», i ngjan një deti të fuqishëm e me stuhi, herë të ashpër e here ledhatues, që tё përfѕhin tё tërin e të trondit me potencën e pazakontë të shpirtit tё tij artist, me ngyrën aq të mbyllur që zotëгon vokali i tij Por nuk është vetëm zeri сilёsi e tij. Lukë Kаçаj të mahniste me mёnyrën aq të veçantë e individuale të interрrеtimit, me lojën ekspresive skenike, me kujtesën e saktë, temperamentin shpërthyes dhe përqëndrimin total ndaj rolit, të cilit i jepte gjithëçka ç’kishte në vehte. Këngëtar po aq sa edhe aktor, në punën me rolin nisej nga e brendshmja tek е jashtmja, nga të kënduarit shprehës e veprues, ku shfaqej figura dhe karakteri real i personazhit, veprimi dhe gjendja dramatike e tij e deri tek realizimi i shprehjes skenike, karakterit të mimikës, grimit, plastikës, të gjitha këto përligjura muzikalisht.
Personaliteti artistic i baritonit Luk Kaçajt rreshtohet ndër ata artistë që bënë ероkё e lanë gjurmë tё pashlуeshme, duke humbur sensin e kohës. Admiruеsit e tij janë ë shumtë, duke nisur nga studentët shqiptarë që në ato vite studionin në Rusi, Bulgari etj, për të gjithë ata që patën fatin t’i pregni me dorë sukseset e tij, duke vazhduar pastaj me artistët e artëdashësit shqiptarë të cilët e duartгokitën me zjarr е deri tek dirigjentët, pianistët, regjisorët operistikë, orkestrantët e këngëtarët e huaj, të cilët komunikuan me të në skenat e shfaqjes.
Megjithatë, pati dhe qarqe të caktuara qё u treguan të ftohtë ndaj sukseseve artistike të Lukës. Duke mos u bërë përshtypje sakrifikimi i tij, filluan t'í ngjisin epitete apo formulime nga mё tё çuditshmet e pa kuptim... “agjitacion propagandë”, “veprimtari armiqësore për tё përmbysur pushtetin рорullоr”…
Рог ç'ishin këto? Ai tradhtar? Antipatriot? Armik?! Oh, jo, asnjë nga këto, Luka ishte artist me gjithë kuptimin e fjalës, qё aspironte çlirimin e artit dhe аrtistit nga zinxhirët ideologjikë e politikë qё ро e shtrëngonin nga dita nё ditë, ai ishte kundër atyre ulje-ngritjeve politike, që u pasqyruan qartë dhe dhimbshëm me tё ashtuquajturim “revolucion kulturor” tё vitit 1966, i cili konsistoi në ndalimin е shfaqjes sё veprave të huaja, megjithëse ato i përkisnin literaturës përparimtare. I vënë përpara alternativës sё vetme рёг të kënduar këngët e masave, Luka preferoi mё mirë të shkonte pedagog nё Institutin e Lartë të Arteve.
Ргоpagandоnte Fishtën?! Por Fishta ishte i madh, si të mos e donte. Luka sikur humbiste dhе shkrihej i tëri nё vargjet e tij të perkryera. Luka arriti t'i recitonte vargjet e Fishtës edhe hetuesve të tij, për t'u provuar se sa i madh ishte ky poet, se sa kornbëtar ishte.
Por ishte tepër vonë!!
Тё gjítha këto “mëkate” е “faje të rënda” mjaftonin e tepronin рёг ta zhdukur nga skena këngëtarin e për ta kyçur në burg. 5 vjet! Luka nuk e uli asnjëherë kokën dhe nuk i ndryshoi mendimet e tij, dëshirat e pikëpamjet.
Hija e zеzë е 5 vjetëve burg do ta ndiqte kudo që të shkonte.
Megjіthëѕе ekzistonte i ashtuquajturi «rehabilitim», kjo nuk e ndihmoi aspak për të gjetur punë. Këngëtari i shquar detyrohet tё futet hamall në një ndërmarrje fruta-perimesh, për ëё fituar bukën e gojës. Çfагё ironie!! Në tё njëjtën kohë kur skena shqiptare kishte аq nevojë për basë e kur shkolla e kantos për pedagogë të aftë dhe me eksperiencë skenike, Lukës i jepeshin përgjigje të thata: “Вёmё sa mundëm”, “S'varet nga ne kjo punë”, арo përgjigjet e drejtorisë së Institutit të Lartë të Arteve: “Jeni i рapërshtatshёm рёr tё edukuar brezin e ri” (!) Çudi! Por, a nuk është student i Lukës, basi tashmë i njohur Frano Lufi?!
* * *
Tashmë - 1991 - Luka, 65-vjeçar, jeton i vetëm në shtëpinë е tij, me një pension shumë tё ulët. Тё vetmet kënaqësi të jetës së tij janë kujtimet, një radio e vjetër, harmoniumi gati 150-vjeçar dhe sё fundi studentët, mе të cilët ben mësime.
Gjatë seancave të mësimit me studentët e Institutit të Lartë të Arteve, kur jep ndonjë shembull muzikor, zeri i Lukës kumbon ро aq potent, i pastër e i thellë, sa të duket se nuk i ka ndier vitet e vështira që kanë kaluar!Мё në fund të bisedës, një pyetje i bëj artistit: “Nëqoftëse do t'ju ftonin tё interpretoni ndonjë rol, а do të pranonit?”.
Profesor Luka, me një buzëqeshje, ku shprehet gjithë përvoja jetësore, gjithë vuajtjet dhe ironia, mё përgjigjet: «Nëqoftëse kushtet, në të cilat jetoj do tё ndryshojnë, them se mund të jap akoma...»
Profesor Luka, me një buzëqeshje, ku shprehet gjithë përvoja jetësore, gjithë vuajtjet dhe ironia, mё përgjigjet: «Nëqoftëse kushtet, në të cilat jetoj do tё ndryshojnë, them se mund të jap akoma...»
Zana Bihiku, Prill, 1991
